Het stikstofdossier ligt nu prominent op tafel. Binnen het programma Integraal Aanpakken en Netwerk Praktijkbedrijven volgen we de integrale aanpak. Niet alleen stikstof, ook klimaat. Waarom is integraal aanpakken zo belangrijk?
De aandacht ligt nu wel heel zwaar op stikstof met de gedachte dat andere opgaven zoals de klimaatopgave (methaan) wel meeliften, maar dat is niet zo. De methaanproblematiek is anders en lastiger en komt niet goed door alleen ammoniak centraal te stellen. We moeten dus de blik op de duurzame toekomst houden en aan beide opgaven tegelijk werken. Met praktische en werkbare oplossingen voor de boer om na de stikstofcrisis een volgende crisis (de klimaatopgave) voor de melkveehouderij te voorkomen. We willen immers dat ook toekomstige generaties boeren duurzaam in de brede zin van het woord kunnen boeren.
Welke gevoelige snaren wil je nog voor het voetlicht brengen?
Dat zijn er meerdere. De overheid lijkt soms te vergeten dat je voor een effectief beleid juist naast de ondernemer moet staan. Ambtenaren moeten dus kennis hebben van de processen die op het bedrijf spelen. Dat heb je nodig voor het goede gesprek met de boer, sector en voor het goede beleid. De politiek zelf mist veelal inhoudelijke kennis en schiet makkelijk in oplossingen zonder het probleem goed te kennen. Dat leidt tot politieke ‘oplossingen’ die problemen jammer genoeg juist kunnen vergroten of veroorzaken in plaats van oplossen.
Kennis is ook van belang om het onderzoek (de overheid is immers grootfinancier van onderzoek) in de goede richting te sturen. De sturing van onderzoek kun je niet altijd aan het onderzoek (en ook niet aan het bedrijfsleven) zelf overlaten. Als overheden zoeken we immers nieuwe kennis en inzichten waar de boer zelf aan bijgedragen heeft, waar hij wat mee kan en die tot reducties leiden. Het onderzoek mist soms de context dat het gaat om integrale oplossingen voor de boer en niet om een kleine verbetering van de bestaande kennis(stukjes) of behoud van verouderde kennis. Het gaat om grensverleggende nieuwe kennis die moet leiden tot werkbare maatregelen. Praktijkonderzoek zoals binnen Netwerk Praktijkbedrijven gebeurt, past daar bijvoorbeeld mooi bij.
De sector zelf kan meer doen op het gebied van optimalisatie. En kijken naar waarom in al die verschillende projecten zo weinig van elkaar wordt geleerd. De variatie in emissies in de praktijk is heel groot. Er is daarmee dus perspectief voor verbetering, perspectief om milieugevolgen te voorkomen. Boeren werken daar nu al aan. De sector zou zich meer moeten verenigen dan de belangen laten versplinteren.
Dus gevoelige snaren genoeg, voor allemaal is er een ongemakkelijke waarheid die tot de huidige situatie geleid heeft. Dat is zomaar nog niet opgelost. Vertrouwen komt te paard en gaat te voet. Daarom is samenwerking van beleid, onderzoek en adviseurs en boeren, zoals we dat in Netwerk Praktijkbedrijven en Integraal Aanpakken doen, zo belangrijk. De mens moet centraal staan. Dat is de enige route naar een duurzame sector met toekomst. Laat de huidige wrijving de glans brengen die we zoeken.
Je gaat binnenkort met pensioen. Wat wil je meegeven aan je opvolger bij LNV?
Ik ga met pensioen met gemengde gevoelens als zorg, ergernis, trots en vertrouwen. Met ruim 40 dienstjaren verliest LNV een niet-doorsnee ambtenaar. Aan mijn opvolger geef ik mee dat het erf van de boer en het erf van de minister echt wel te verbinden zijn met uitkomsten die voor beiden werkbaar en acceptabel zijn. Het verdiepen in de problematiek is belangrijk voor het (pittige) gesprek met boeren, onderzoekers en andere betrokkenen in de sector waarbij, nogmaals, juist die wrijving ons kan brengen naar de glans waar we naar zoeken. Met elkaar zoeken naar de oplossing, met respect en ieder vanuit de eigen rol en verantwoordelijkheid. We moeten de (soms ongemakkelijke) waarheid niet schuwen, want we komen er alleen door te (willen) veranderen. Verandering is van alle tijden en hoort bij het leven.
